Şiddet Sarmalını Bir Aile Trajedisinden Anlatmak : Hala Buradayım !
Hala Buradayım, Walter Salles’in yönettiği ve Brezilya’da 1970’lerde askeri yönetimin egemen olduğu bir dönemi anlatan çok çarpıcı ve trajik gerçek bir hikâyeden uyarlanmış. Eski bir sosyalist milletvekili olan Rubens Paiva ve eşi Eunico Paiva’nın, Rio de Janerio sahilindeki evlerinde büyük aileleriyle mutlu ve hareketli bir yaşamları vardır. Ta ki yaşamın içine yavaş yavaş sızan askeri yönetimin, onların yaşamına da direk ve vahşi bir şekilde sızmasına kadar…
Her ülkenin karanlık bir dönemi, geçmişi olabilir. Güney Amerika’nın büyük ülkesi Brezilya’da 1960’lardan 80’lere kadar egemen olan askeri darbe ve şiddet döneminde kaybolan, eski sosyalist milletvekili Rubens Paiva’nın yok edilerek öldürülmesi ve eşi Eunice Paiva’nın yaşamı boyunca sürdürdüğü adalet mücadelesi, bu büyük ülkenin karanlık bir döneminin Rubens Paiva’nın yazar olan oğlu Marcelo Rubens Paiva’nın kitabından uyarlanan Hala Buradayım (I’m Still Here) ile beyaz perdeye taşınmış.
BREZİLYA’NIN KARANLIK GEÇMİŞİ
Hala Buradayım, Walter Salles’in yönettiği ve Brezilya’da 1970’lerde askeri yönetimin egemen olduğu karanlık bir geçmişi anlatan çok çarpıcı ve trajik gerçek bir hikâyeden uyarlanmış. Eski bir sosyalist milletvekili olan Rubens Paiva ve eşi Eunico Paiva’nın, Rio de Janerio sahilindeki evlerinde büyük aileleriyle mutlu ve hareketli bir yaşamları vardır. Ta ki yaşamın içine yavaş yavaş sızan askeri yönetimin, onların yaşamına da direk ve vahşi bir şekilde sızmasına kadar…
Brezilya tarihinde askeri diktatörlük, José Sarney‘in 15 Mart 1985’te Devlet Başkanı seçilmesiyle sona erdi. Askeri diktatörlük, benzeri başka askeri diktatörlükler gibi kısa süreli olacağı iddiasıyla rejime el koyup 21 yıl devam etmişti. Rejim “Atos Institucionais” adı verilen kararnâmeler yayınlamış ve bunlar aracılığıyla çeşitli “hukuksal” düzenlemeler yapmış; 1946 Anayasasının yerine 1967 Anayasasını getirip, Ulusal Kongre’yi de kapatmıştı. Bu dönemde sivil özgürlükler baskılanmış ve Brezilya ordu ve emniyet teşkilatlarının “şüpheli” gördükleri herkesi yakaladığı, hapse attığı ve kaybettiği uygulamalar yaygınlaşmıştır. Rejim, benzerleri gibi milliyetçi, kalkınmacı ve anti-komünist bir çizgiyi benimsemiş ve 1970’li yıllarda yaşanan “ekonomik mucize” dönemi aynı zamanda basın kuruluşlarında sansürün, toplumsal hayatta işkencenin en yoğun yaşandığı, insanların sürgüne gönderildiği bir dönem olmuştur. (1)
ÖNEMLİ POLİTİK SİNEMA ÖRNEKLERİ
Politik sinema, insanın insana yaptığı sistematik ve kitlesel kötülüğü etkili öykülerle yansıtmıştır. Costa Gavras’ın Z (Ölümsüz-1969), Sıkıyönetim (Etat de Siege-1972) ve Kayıp (Missing-1982), Cinema Novo akımının önemli temsilcisi ve bir başka Brezilyalı yönetmen Glauber Rocha’nın Trans Halindeki Ülke (Terra Em Transe-1967) filmleri etkili politik sinema örnekleridir.
Sinema sanatının yukarıda adını andığımız büyük ve önemli filmleri, görünen yaşamın yüzeysel renklerini değil, görünmez gerçek yaşamın acıtıcı ve şiddet dolu yüzünü yansıtır. Bu bağlamda Hala Buradayım çok etkili ve başarılı bir politik sinema örneği. Çıplak şiddete yer vermeden Brezilya’nın uzun bir dönemine egemen olan faşizmin, baskıcı ve şiddet dolu uygulamalarını yönetmen Walter Salles, Marcelo Rubins Pavia’nın kitabından başarıyla beyaz perdeye taşımış.
UZUN ARADAN SONRA GÖRKEMLİ GERİ DÖNÜŞ
Hala Buradayım, 2012’de çektiği Yolda filminden sonra yönetmen Salles’in ilk uzun metrajlı filmi. Bu filmi yapmak yönetmen Walter Salles için şahsi bir mesele haline gelmiş: Kitabı ilk okuduğumda derinden etkilendim. Benim için şahsi bir meseleydi de çünkü bu aileyi tanıyordum, Paiva’ların çocuklarıyla arkadaştım…
Yönetmen Salles faşizmin hiç bir farklı renk ve sese tahammül edemeyen şiddet dolu dünyasını, filminin uzun süresine karşın sıkmadan ve soluk soluğa izletiyor seyircisine. Dönemin ruhu, yaşam biçimi ve insan ilişkileri oldukça gerçekçi ve etkileyici tonlarda filme yansımış. Bu bağlamda görüntü yönetmeni Adrian Teijido’nun 1970’lerin dünyasına ilişkin yarattığı gerçekçi tonlar ve filmin ihtiyaç duyduğu tekinsiz atmosferi oluşturmaya yaptığı katkı ve set giydiricileri (dekoratör) Paloma Buquer ve Tatiana Stepanenko’nun dokunuşlarına vurguda bulunalım.
POLİTİK SİNEMAYA ZİHİN AÇICI KATKI !
Hala Buradayım, ülkemiz sinemasında da eksikliği hissedilen politik sinema örnekleri açısından katkı sağlayıcı bir film. Bu bağlamda yaşamadıkları dönem hakkında bol bol kitap okuyup, dönemi yaşamış aydınlardan danışmanlık alarak yapılan tek tük örneklerin yarattığı müsamere hissiyatının giderilmesinde de, filmin zihin açıcı bir okul niteliğinde olduğunu belirtmek abartı sayılmamalı.
Fernanda Torres, Rubens Paiya’nın eşi Eunice rolünde inanılmaz etkileyici bir performans sergiliyor ve bu başarısı ona Altın Küre Ödüllerinde ‘En İyi Kadın Oyuncu’ ödülünü getirdi. Filmin ilginç yanlarından birisi ise, Eunice’in yaşlılık yıllarını oyuncu annesi Fernanda Montenegro’nun oynaması. Ayrıca Torres, 97. Oscar Ödüllerinde En İyi Kadın Oyuncu dalının favorileri arasında bulunuyor. Diğer yandan film 81. Uluslararası Venedik Film Festivali’nde (2024) ‘En İyi Senaryo’ ödülünü de aldı.
TAM BİR ANSAMBLE
Film için tam bir ansamble demek abartı sayılmamalı. Fernanda Torres dışında, Selton Mello (Rubens Paiva), Fernanda Montenegro, Maeve Jinkings (Dalva Gasparian), Marjorie Estiano’nun (Eliana Paiva) öne çıkan oyunculuk performanslarının, Brezilya’nın askeri diktatörlük döneminin beyaz perdede yeniden hatırlatılmasında nostaljik bir etkiden ziyade, kan donduran gerçekçi tonlamalar yarattığının altını da çizelim.
KAYNAKLAR
https://tr.wikipedia.org/wiki/Brezilya%27da_askerî_diktatörlük_dönemi#Kronoloji
